জনজাতি সকলৰ শিক্ষাকেন্দ্র : ডেকা চাং

পৃথিৱীৰ প্রায়বিলাক জনজাতিৰ সমাজ জীৱনত ডেকা চাং দেখিবলৈ পোৱা যায় । ডেকা চাং বিলাক জনজাতি সকলৰ প্রধান শিক্ষাকেন্দ্র । এই ডেকা চাং বোৰক কেন্দ্র কৰিয়েই জনজাতি সকলৰ সমাজ জীৱনত অৰ্থনৈতিক দিশবোৰৰ প্রতিফলন ঘটে । সমাজৰ প্রতিজন লোক এই ডেকা চাং সমূহৰ ওচৰত ঋণী।

পুৰণি কালত ডেকাচাঙতে ডেকা-গাভৰু সকলক ভৱিষ্যৎ জীৱনৰ উপযোগীকৈ গঢ় দিয়া হৈছিল । সাধাৰণতে ৬ বছৰৰ পৰা ১৬ বছৰ মান বয়সলৈকে ডেকাসকল বা গাভৰু সকল জড়িত হৈ পৰে । বৰ্তমান গাভৰু সকলৰ গাভৰু চাং সমূহ হেৰাই গৈছে । ডেকা চাং সমূহত ডেকাসকল ডেকা চাঙতে থকাৰ নিয়ম । এই ডেকা চাঙতে, দৈনন্দিন জীৱনৰ আহিলা-পাতি নিৰ্মাণৰ প্রশিক্ষণ দিয়া হয় । এই প্রশিক্ষণ ডেকাচাঙৰ ডেকাসকলে তদাৰক কৰে। ডেকাচাং সমূহ গাওঁৰ সোঁ-মাজত প্রতিষ্ঠা কৰা হয় । এতিয়াও আমাৰ গাওঁ বিলাকত পহৰীয়া থকাৰ নিয়মৰ দৰে ডেকাচাঙৰ ডেকাসকলে গাওঁৰ সুৰক্ষাৰ দায়িত্বৰ উপৰিও ৰাইজৰ সমূহীয়া কাম-কাজত সহায় কৰে । গাওঁখনৰ ঘৰচোৱা, ঘৰসজা, ঝুমতলি তৈয়াৰ কৰা, ধানদোৱা, মৰণামৰা আদি কামবোৰত কোনো পৰিয়ালে নিমন্ত্রণ দিলে আগ্রহেৰে এই ডেকাচাংৰ ডেকাসকলে তেওঁলোকৰ দায়িত্ব পালনত অকণো ক্ৰুটি নকৰে । ইয়াৰ বিনিময়ত তেওঁলোকে এসাজ ভাত, লাওপানী(জনজাতীয় মদ) আদি বিচাৰে । কাৰ্বি সকলৰ ‘ফাৰ্লা’ৰ ডেকাসকলে সমবায় নিচিনা এটা অনুষ্ঠান গঠন কৰে ।তেওঁলোকে সমূহীয়াকৈ কাম কৰি ভঁৰালত ধান সাঁচি থয় ।কাৰোবাৰ যদি ধানৰ নাটনি হয় তেতিয়া এই সমবায়ৰ পৰা ধান নিব পাৰে ।কিন্তু যিজনে ধান ধাৰলৈ নিয়ে তেওঁ মূলৰ লগত শতকৰা পঞ্চাশ ভাগ ধান ঘূৰাই দিব লাগিব ।

সমাজ জীৱনৰ এই প্রয়োজনীয় কামবিলাকৰ উপৰিও কোনো কোনো জনজাতি সমাজত ডেকাসকলক যৌন শিক্ষাও দিয়া হয় ।আফ্রিকাৰ ‘চুলী’ জনজাতিৰ মাজত এনে নিয়ম দেখা যায় । তেওঁলোকৰ মাজত ছোৱালী বিলাক এটা ঘৰত থাকে আৰু তালৈ ডেকা সকল অবাধে যাব পাৰে । তাত তেওঁলোকৰ যৌন সংগম হয় আৰু পাছত বিয়া হয় ।কোনো-কোনো জনজাতি সমাজত আকৌ ডেকাসকলক যৌন শিক্ষা দিবৰ বাবে এগৰাকী বয়সিয়াল মহিলা থাকে আৰু তেওঁৰ কথামতে ডেকাসকলে কাম কৰে আৰু যৌন শিক্ষা লয় ।

উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ জনজাতিৰ মাজত ডেকা চাং বোৰ এক সমূহীয়া অনুষ্ঠান । সম্ভৱতঃ পুৰণি কালত আনুষ্ঠানিক শিক্ষাকেন্দ্র নথকাৰ বাবেই এই ডেকা চাং সমূহৰ গুৰুত্ব আছিল অসীম । মিচিং সকলৰ ‘মৰংঘৰ’, কন্যাক নগাসকলৰ ‘আৰিজু’, লোঠাসকলৰ ‘চ্যাংলা’, অৰুণাচলৰ আওসকলৰ ‘য়েনচি’ বা ‘আজুঘু’, কাৰ্বিসকলৰ ‘ফাৰ্লা’ আদি উল্লেখযোগ্য ডেকাচাং । এই ডেকাচাং বিলাক আমাৰ উত্তৰ পূৰ্বাঞ্চলৰ জনজাতিসকলৰ অতি পবিত্র অনুষ্ঠান ।

এই ডেকাচাং বিলাক পৃথিৱীৰ বিভিন্ন দেশৰ জনজাতি মাজতো দেখা যায় । আমেৰিকা, এছিয়া, দক্ষিণ-পূৱ এছিয়া, অষ্ট্রেলিয়া, আফ্রিকাৰ জনজাতিসকলৰ ডেকাচাং বোৰত পৰম্পৰা শিক্ষা দিয়া হয় ।

বৰ্তমান শিক্ষা-দিক্ষাৰ দ্রুত উন্নতি, স্কুল-কলেজলৈ ডেকাবিলাক যোৱাৰ ফলস্বৰূপে ডেকাচাঙৰ সংখ্যা কমি আহিছে । পুৰণি কালৰ দৰে কটকটীয়া বান্ধোন নথকাৰ বাবে জনজাতিসকলৰ মাজত ভাঙোনে দেখা দিছে ।ফলস্বৰূপে বহু জনজাতি গাওঁত এতিয়া ডেকাচাং নাই। আৰু এটি লক্ষ্য কৰিবলগীয়া দিশ, আমাৰ নামঘৰৰ যি কাম-কাজ সেইবিলাকৰ লগত ডেকাচাঙৰ কাম-কাজৰ তুলনা কৰিব পাৰি । বিশেষকৈ সমূহীয়া কাম-কাজ, গাওঁৰ উন্নতি, ৰাইজৰ মেল আদি যিদৰে নামঘৰত কৰা হয় সেইদৰে ডেকাচাঙতো কৰে । মনকৰিবলগীয়া কথা যে, আমাৰ গাওঁবিলাকত চাৰিআলি বা তিনিআলিৰ চুকত ডেকাসকলে চাং এখন সাজি গধূলি আড্ডা দিয়া চাংখনক ডেকাচাংৰ ক্ষুদ্র-সংস্কৰণ বুলি ক’ব পাৰি।

লিখক-অৰূপজ্যোতি বৰা